Czym jest służebność przesyłu? [RADCA w PIĄTEK]
Dodano: 13.12.2019 | 11:27
Na zdjęciu: W kolejnym odcinku porad prawnych wyjaśniamy czym jest służebność przesyłu.
Fot. archiwum
Zgodnie z Kodeksem cywilnym, nieruchomość można obciążyć na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia przesyłowe (rury, linie napowietrzne), prawem polegającym na tym, że przedsiębiorca może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń i jest to tzw. służebność przesyłu.
Ustawodawca przewidział ustanawianie służebności przesyłu na rzecz przedsiębiorców, których własność stanowią urządzenia przesyłowe. Chodzi tu przede wszystkim o wariant dotyczący urządzeń przesyłowych wybudowanych przez innych inwestorów i przeniesionych następnie na własność przedsiębiorców przesyłowych. Nie należy też wykluczać tutaj wariantu wybudowania tych urządzeń przez samego przedsiębiorcę przesyłowego bez ustanowionej wcześniej, przed rozpoczęciem inwestycji, służebności przesyłu. Wszak urządzenia takie, przyłączone do sieci, są przedmiotem własności przedsiębiorcy przesyłowego, nie stanowią zaś części składowych nieruchomości. Generalnie zaś, w każdym z przedstawionych wariantów, można ustanowić służebność przesyłu.
Służebność przesyłu może być ustanowiona na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia. W przypadku urządzeń istniejących, służebność przesyłu może być ustanowiona wyłącznie na rzecz przedsiębiorcy – właściciela tych urządzeń. Może być ustanowiona wyłącznie na rzecz takiego przedsiębiorcy, który zajmuje się prowadzeniem działalności sieciowej, eksploatuje te urządzenia. Należy jednak zauważyć, że zdarza się, np. w wyniku procesów restrukturyzacyjnych niekiedy wymuszanych przez prawo energetyczne (tzw. unbundling), iż jeden przedsiębiorca jest właścicielem sieci, a inny korzysta z niej na podstawie stosunku obligacyjnego, prowadząc działalność sieciową. Sieć lub jej część może być też np. przewłaszczona na bank (przypadki takie zdarzają się w praktyce). W takim wypadku nie można ustanowić służebności przesyłu. Jest to wada komentowanej regulacji.
Zasiedzenie służebności gruntowej polegającej na korzystaniu z urządzeń przesyłowych
Przed wprowadzeniem do kodeksu cywilnego instytucji służebności przesyłu w judykaturze dopuszczano możliwość zasiedzenia służebności gruntowej polegającej na korzystaniu z urządzeń przesyłowych posadowionych na cudzej nieruchomości wraz z prawem dostępu do tych urządzeń w celu prowadzenia konserwacji, napraw i usuwania awarii (zob. np. wyr. SN z 11.3.2005 r., II CK 489/04, Legalis; wyr. SN z 17.6.2005 r., III CK 685/04, Legalis; post. SN z 4.10.2006 r., II CSK 119/06, Legalis).
Już po wprowadzeniu do kodeksu cywilnego służebności przesyłu, w orzecznictwie wielokrotnie rozważano możliwość zastosowania nowych przepisów w kontekście stanów faktycznych zaistniałych w okresie wcześniejszym.
Fundamentalne znaczenie ma uchwała Sądu Najwyższego w sprawie III CZP 89/08, w której SN stwierdził, że „przed ustawowym uregulowaniem służebności przesyłu (art. 3051–3054 k.c.) dopuszczalne było nabycie w drodze zasiedzenia służebności odpowiadającej treści służebności przesyłu na rzecz przedsiębiorstwa”. Uzasadnienie tej uchwały jest niezwykle lapidarne. Sąd ograniczył się w gruncie rzeczy do zaprezentowania argumentu, zgodnie z którym ustanowiona na rzecz przedsiębiorcy lub nabyta przezeń przez zasiedzenie służebność gruntowa obejmująca prawo korzystania z nieruchomości obciążonej w zakresie związanym z działaniem tego przedsiębiorstwa odpowiada funkcji i treści nowo kreowanej służebności przesyłu. Tak jak dla ustanowienia na rzecz przedsiębiorcy lub nabycia przez przedsiębiorcę w drodze zasiedzenia służebności przesyłu, tak i dla ustanowienia na rzecz przedsiębiorstwa lub nabycia przez przedsiębiorstwo w drodze zasiedzenia służebności gruntowej odpowiadającej treści służebności przesyłu bezprzedmiotowe jest oznaczenie nieruchomości władnącej. Uchwała ta, jak się wydaje, wytyczyła kierunek późniejszego orzecznictwa (II CSK 389/08).
„Przed wejściem w życie art. 3051–3054 k.c. było dopuszczalne nabycie w drodze zasiedzenia na rzecz przedsiębiorcy służebności odpowiadającej treścią służebności przesyłu” oraz, że „okres występowania na nieruchomości stanu faktycznego odpowiadającego treści służebności przesyłu przed wejściem w życie art. 3051–3054 k.c. podlega doliczeniu do czasu posiadania wymaganego do zasiedzenia tej służebności” (III CZP 18/13).
Zarazem SN uznał, że możliwość pełnego uwzględnienia okresu, w którym na nieruchomości istniał stan odpowiadający wykonywaniu służebności przesyłu, jest rozwiązaniem najlepiej odpowiadającym relacji pomiędzy tą służebnością a służebnością gruntową o treści odpowiadającej służebności przesyłu. Przemawia za tym konstrukcja służebności przesyłu oraz cel jej wprowadzenia, czyli potwierdzenie i uporządkowanie wcześniejszego orzecznictwa, nie zaś wprowadzanie nowego rodzaju prawa rzeczowego.
Po wprowadzeniu regulacji służebności przesyłu zawartej w art. 3051–3054 KC , nie ulega wątpliwości dopuszczalność jej powstania i nabycia przez zasiedzenie. W zakresie odesłania określonym w art. 3054 KC mieści się bez wątpienia art. 292 KC stanowiący podstawę do nabywania przez zasiedzenie służebności gruntowych polegających na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia.
Ze względu na fakt, że urządzenia przesyłowe znajdowały się na cudzych nieruchomościach wiele lat przed wejściem w życie ustawy z dnia 30 maja 2008 r., w praktyce powstał problem prawnego usankcjonowania tych długotrwałych stanów faktycznych. Do realizacji tego celu posłużono się konstrukcją zasiedzenia służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu, przyjętą w orzecznictwie SN mimo braku wyraźnej podstawy prawnej uzasadniającej ją w sposób jednoznaczny.
W świetle art. 292 w zw. z art. 3054 KC nabycie służebności przesyłu przez zasiedzenie może mieć miejsce w przypadku, gdy podmiot prawa cywilnego korzysta z trwałego i widocznego urządzenia przesyłowego znajdującego się na, nad lub pod powierzchnią nieruchomości służebnej – po upływie 20 lat posiadania służebności uzyskanego w dobrej wierze, a 30 lat – w złej wierze.
O dobrej lub złej wierze posiadacza służebności przesyłu in statu usucapiendi przesądza stan istniejący w dacie uzyskania posiadania tej służebności. W konsekwencji należy przyjąć, że powzięcie przez posiadacza służebności w dobrej wierze wiedzy o tym, że nie przysługuje mu służebność przesyłu, po uzyskaniu posiadania, nie ma wpływu na długość okresu posiadania służebności przesyłu niezbędnego do jej nabycia przez zasiedzenie.
W razie pytań, czy też wątpliwości, napisz do mnie maila na adres: prawnik@metropoliabydgoska.pl
Podstawa prawna: art. 3051–3054 ustawy z dnia z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. z 2018 r. poz. 2244)
POTRZEBUJESZ PORADY PRAWNEJ? Napisz na prawnik@metropoliabydgoska.pl! Wybrane sprawy omówimy.
Przemysław PIĄTEK
radca prawny
—————————–
» tel. 792 262 264
» www.radcapiatek.pl
- Komentarz do uchwały Sądu Najwyższego III CZP 40/22 [RADCA w PIĄTEK] - 29 kwietnia 2022
- Ustalenie nieważności, stwierdzenie nieważności i inne wyroki frankowe [RADCA w PIĄTEK] - 22 kwietnia 2022
- Zabezpieczenie roszczenia na czas trwania sprawy frankowej – nowe uwagi [RADCA w PIĄTEK] - 15 kwietnia 2022
