Kościół we Wtelnie liczy już sobie 240 lat. Na cmentarzu spoczywa wybitny polski malarz

Dodano: 12.03.2025 | 10:29

Na zdjęciu: W 1785 roku rozpoczęto budowę obecnej świątyni z cegły

Fot. IN

Wtelno to urokliwa wieś położona w gminie Koronowo nieopodal Bydgoszczy. Spośród zabudowań wyróżnia się wieża kościelna. Jaka jest historia tego obiektu sakralnego? Zapraszamy do lektury.

Jak podają źródła nazwa Wtelno zaczyna występować na stałe od XV wieku. W dokumentach z lat 1307 i 1315 występuje nazwa Vitelno. Wieś przeszła na własność klasztoru cystersów w Koronowie w 1307 roku i pozostała przy klasztorze aż do jego kasacji w 1819 roku. Jeżeli bardziej zagłębimy się w literaturę to możemy dowiedzieć się, że cystersi nabyli wieś od Włodzimierza z Łojewa.

Wieżę dobudowano później

To właśnie cystersi założyli tutaj pierwszą parafię – prawdopodobnie około 1470 roku. Obecny kościół nie pochodzi jednak z tych czasów. Najpierw postawiono tutaj w XV wieku drewnianą świątynię. Później w 1690 roku wybudowano nowy kościół również drewniany. Wreszcie w 1785 roku rozpoczęto budowę obecnej świątyni z cegły. Wówczas opatem koronowskim był Jan Chrząstkowski. Wieża pochodzi natomiast z 1908 roku.

Grób wyjątkowego Polaka

Przy kościele funkcjonuje też cmentarz rzymskokatolicki. Założony został około XIV-XVI wieku. Od strony ulicy znajduje się charakterystyczny mur kamienno-ceglany. Nekropolia pozostaje czynna. Najstarsze nagrobki pochodzą z drugiej połowy XIX wieku. To właśnie na przykościelnym cmentarzu spoczywa wybitny polski malarz i artysta Leon Wyczółkowski – pochowany w 1936 roku.

Likwidacja cmentarza ewangelickiego

We Wtelnie znajdują się też inne cmentarze. Między innymi przy drodze na Morzewiec. Jak dowiadujemy się z karty cmentarza został on założony w połowie XIX wieku jako cmentarz ewangelicki. W 1964 roku dokonano jego likwidacji. Na jego miejscu został założony cmentarz rzymskokatolicki, który funkcjonuje do dzisiaj. Na uwagę zasługuje też grobowiec rodziny Beck – dawniejszych właścicieli majątku – położony na skraju miejscowości. Według najnowszych informacji w budżecie Gminy Koronowo zarezerwowano środki na jego remont.

Kronikę zaczęto pisać w 1700 roku

Niestety niewiele wiadomo o początkach istnienia parafii. – Kronikę kościoła parafialnego we Wtelnie rozpoczęto pisać dopiero w 1700 roku – podaje w jednym z wydań Tematów Koronowskich Krzysztof Zakrzewski. – Kronikarz materiałów miał bardzo mało, badał kroniki innych kościołów, pytał starych ludzi i doszedł do wniosku (w 1700 roku), że już trzysta lat minęło, jak we Wtelnie pierwszy kościół stanął – dodaje autor.

Kościół ewangelicki

Co ciekawe w centrum miejscowości istniał także drugi kościół. Była to świątynia ewangelicka. Jak donosiła ówczesna prasa kamień węgielny pod nowy zbór ewangelicki położono 28 lipca 1912 roku. Fundament istniał już wcześniej. Tego dnia na budynku dworca „małej kolejki” pojawił się napis „Herzlich Willkommen”. Kościół ewangelicki przyozdobiono pruskimi flagami. Przy okazji prasa informowała, że tego dnia na uroczystość poszło też „mnóstwo naszych” – co medialnie komentowano jako wstyd. Później po wojnie w dawnej świątyni urządzono szkołę. Dzisiaj są tam mieszkania oraz świetlica MGOK.

Ksiądz Jan Hamerski

Prasa obszernie relacjonowała też podniosłą uroczystość, a mianowicie jubileusz 25-lecia pracy kapłańskiej ks. Jana Hamerskiego w 1931 roku. Hamerski był zasłużonym proboszczem parafii we Wtelnie. Tym razem wieś przyodziała narodowe barwy, a „ruch we Wtelnie był niezwykły”. Były delegacje z Bydgoszczy, Dobrcza, Byszewa, Pelplina, Koronowa, Wierzchucina Królewskiego, Fordonu, Osielska, Lubawy, Torunia, Chojnic, Brus. Jako, że Hamerski był kapelanem na powiat bydgoski, na uroczystość przybyli też przedstawiciele wojska. Całości towarzyszyła uroczysta akademia. Ksiądz Jan Hamerski oddał życie za wiarę i kraj – został zamordowany przez niemieckiego okupanta w 1939 roku.

Remont z 1911 roku

Z innych ciekawostek prasowych, warto chociażby odnotować, że w maju 1911 roku we Wtelnie rozpoczęto prace remontowe kościoła parafialnego. 5 maja nad Wtelnem rozpętała się burza z grzmotem i deszczem. Spadł nawet grad wielkości orzecha laskowego. Gradobicie nie wyrządziło jednak większych szkód.

Kościół obecnie

Obecnie Parafia św. Michała Archanioła we Wtelnie wchodzi w skład Diecezji Bydgoskiej. Proboszczem jest ks. Jarosław Radzikowski (od 2014 roku). Do parafii przynależą miejscowości Bytkowice, Gościeradz, Morzewiec, Nowa Ruda, Szczutki, Tryszczyn, Wtelno. Odpust we Wtelnie przeżywany jest 29 września.