Tajemnice przeszłości na budowie drogi ekspresowej S5. Znamy bilans badań archeologicznych

Dodano: 27.08.2025 | 16:20

Na zdjęciu: W rejonie Włók (gmina Dobrcz) w 2018 roku zidentyfikowano szczątki polskich żołnierzy, którzy najprawdopodobniej służyli w II batalionie 23 Pułku Piechoty z Włodzimierza Wołyńskiego, wchodzącego w skład Armii Pomorze. Przy szczątkach żołnierzy znajdowały się także ich przedmioty osobiste. Żołnierze zginęli najprawdopodobniej 3 września 1939 r. w walce na odcinku przed wsią.

Fot. M. Frąckowiak

Znaleziska od epoki kamienia po okres II wojny światowej, 63 przebadane stanowiska archeologiczne, powierzchnia badań wielkości 50 boisk do gry w piłkę nożną – tak przedstawia się w skrócie bilans prac archeologicznych przeprowadzonych na budowie drogi ekspresowej S5.

Archeologiczne ratownicze badania wykopaliskowe, związane z budową drogi ekspresowej S5 na odcinku Nowe Marzy (zjazd z A1) – granica województwa kujawsko-pomorskiego i wielkopolskiego o długości ok. 130 km, rozpoczęto w 2017 roku. Trwały one do końca realizacji inwestycji, czyli 2022 roku. Naukowe opracowywanie wyników wykopalisk zakończono rok później.

W ramach prowadzonych prac archeolodzy działający na zlecenie bydgoskiego Oddziału Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad przebadali 63 stanowiska archeologiczne, które zajmowały prawie 35 hektarów. To tyle, co 50 boisk do gry w piłkę nożną. Na terenie inwestycji pracowały następujące firmy: ARTEFAKT Krzysztof Błaszczyk, Pracownia Archeologiczna i Archeobotaniczna Arkadiusz Wiktor, KSAR s.c. Wojciech Słaboń, Anna Stróżewska-Słaboń, Fundacja Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, APB THOR Sp. z o.o. i Przemysław Wierzbicki Pracownia Archeologiczno-Konserwatorska Archeoplan.

KONIECZNIE PRZECZYTAJ: Czesław Potemski – niezwykła historia jednego z najsłynniejszych bydgoskich archeologów

Badania prowadzone były pod nadzorem Kujawsko-Pomorskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, przy bieżących konsultacjach z Narodowym Instytutem Dziedzictwa. Podobnie jak w przypadku poprzednio prowadzonych inwestycji drogowych w województwie kujawsko-pomorskim o tak dużej skali (jak choćby budowa autostrady A1), ukazały one ślady aktywności ludzkiej na przestrzeni kilku tysięcy lat. Sięgają one czasów od epoki kamienia, przez zdominowane przez ludność kultury łużyckiej epoki brązu i żelaza, okres wpływów rzymskich aż po relikty umocnień wojskowych z okresu II wojny światowej.

– O szczególnej skali reliktów pradziejowej działalności człowieka można mówić analizując wyniki badań na terenie Pałuk. Między Szubinem a Rogowem znajdowała się ponad połowa badanych stanowisk i ponad połowa badawczego areału. Bardzo duże zagęszczenie, jak i pokaźny zasięg cennych stanowisk archeologicznych, odnotowano w okolicy Dąbrówki Słupskiej, Sobiejuch, Jaroszewa, Żnina czy Grochowisk Księżych – czytamy w publikacji poświęconej badaniom. W Jaroszewie odkryto m.in. fragmenty ceramiki naczyniowej z okresu wpływów rzymskich, neolityczne narzędzia krzemienne i kościane i obrysy dawnych domów. Archeolodzy pracujący w Grochowiskach wykopali m.in. szpilę z brązu datowana na środkową epokę brązu (kultura trzciniecka) pochodzącą sprzed dwóch tysięcy lat p.n.e.

Na stanowisku archeologicznym nr 15 w Rogowie-Łaziskach na etapie wycinki drzew w pasie inwestycji ujawniono relikty cmentarza ewangelickiego. Po badaniach i analizach specjalistycznych szczątki ludzkie zostały pochowane na nekropolii ewangelickiej w Bydgoszczy; udało się też sporządzić plan cmentarza w Rogowie. W grobach znaleziono różne przedmioty, m.in. zapięcia szelek, grzebień, naczynia czy skórzane nakładki na oczy.

Na pozostałych odcinkach realizowanej inwestycji również zarejestrowano większe lub mniejsze w swoim zasięgu i naukowym znaczeniu stanowiska pradziejowe. We Wiągu na nieczynnym cmentarzu odkryto XVIII-wieczną tablicę nagrobną, którą zaprezentowano na stworzonym w ramach inwestycji lapidarium, a w rejonie miejscowości Święte koło Świecia – groby wojenne.

@metropoliabydgoska.pl Miesiąc temu Instytut Pamięci Narodowej przedstawił nowe ustalenia w sprawie mordów dokonanych w Borównie jesienią 1939 roku. Nad jeziorem odkryto nowy masowy grób i miejsce spalenia zwłok kilkuset hitlerowskich ofiar – w tym pacjentów szpitala psychiatrycznego ze Świecia. Zobaczcie film z prac. Więcej na metropoliabydgoska.pl #bydgoszcz #metropoliabydgoska #bydgoszczanie #kujawskopomorskie #dlaciebie ♬ original sound – MetropoliaBydgoska.PL

W okolicy miejscowości Niewieścin (gmina Pruszcz), odkryto cmentarzysko ludności kultury wielbarskiej – wiązanej z migracją Gotów i Gepidów przez obszar dzisiejszej Polski, w pierwszych wiekach naszej ery. – W grobach poza szczątkami ludzkimi znajdowały się przedmioty codziennego użytku oraz ozdoby, w tym srebrna, zdobiona bransoleta – czytamy w opracowaniu pod redakcją Michała Wiśniewskiego z GDDKiA i Leszka Kotlewskiego z toruńskiego oddziału Narodowego Instytutu Dziedzictwa.

W rejonie Włók (gmina Dobrcz) w 2018 roku zidentyfikowano szczątki polskich żołnierzy, którzy najprawdopodobniej służyli w II batalionie 23 Pułku Piechoty z Włodzimierza Wołyńskiego, wchodzącego w skład Armii Pomorze. Przy szczątkach znajdowały się także ich przedmioty osobiste. Żołnierze zginęli najprawdopodobniej 3 września 1939 r. w walce na odcinku przed wsią.

W okolicach budowanej przeprawy mostowej przez Brdę, w pobliżu miejscowości Tryszczyn, zbadano dużą część pozostałości osady kultury pomorskiej z epoki żelaza. Na odcinku, biegnącym lasami wokół Bydgoszczy, dokumentowano pozostałości po polskiej linii obrony z 1939 roku (Bydgoskie Przedmoście); zinwentaryzowano przebieg linii okopów oraz schronów żelbetowych w tym obiektów, które wcześniej nie były zadokumentowane. Na stanowiskach odkryto m.in. naboje produkcji niemieckiej i radzieckiej. Ważną częścią inwestycji była też dyslokacja schronu z 1939 roku w Wąsoszu. Obiekt typu „tradytor” o wadze ok. 145 ton został przesunięty o ok. 34 m przy pomocy specjalnych siłowników.

– Ambitne zadanie, jakim była budowa 128 km drogi ekspresowej S5, zaowocowało pogłębieniem wiedzy o historii i dziejach tej części Polski – podkreśla GDDKiA. Z publikacją można zapoznać się na stronie dyrekcji – link w poniższym poście.

Znaleziska od epoki kamienia po okres IIWŚ, 63 przebadane stanowiska archeologiczne, 35 ha powierzchni objęte badaniami (to prawie 50 boisk do gry w ⚽️) – tak przedstawia się w skrócie bilans prac archeolog. przepr. na budowie drogi S5
Więcej https://t.co/go280asFSS @GDDKiA pic.twitter.com/eg50uNQuWk

— GDDKiA Bydgoszcz (@GDDKiA_Byd) August 26, 2025