Zabytkowy tramwaj na Długiej. Jak się tam znalazł?

Dodano: 20.11.2025 | 08:00

Na zdjęciu: Zabytkowy tramwaj na Długiej to jedna z atrakcji Bydgoszczy.

Fot. Szymon Fiałkowski

Od niespełna 20 lat charakterystyczny zabytkowy tramwaj stoi na ulicy Długiej. Jaka jest jego historia? Dlaczego znajduje się akurat w tym miejscu? Kiedy tramwaje jeździły ulicą Długą?

Pisząc artykuł, korzystałem z książki „Bydgoskie tramwaje” autorstwa Stanisława Sitarka i Dariusza Walczaka – jednej z najlepszych publikacji o historii naszego miasta.

Pierwszy wagon typu 2N pojawił się w Bydgoszczy w 1951 roku. Nie był to jednak chorzowski Konstal, lecz wytwór Stoczni Gdańskiej, w związku z czym był nieco inny od późniejszych. Pierwsze wagony typu 2N wyprodukowane na Śląsku przybyły nad Brdę w 1955 roku. Wówczas miasto wzbogaciło się o siedem sztuk – wśród nich znalazł się pojazd oznaczony później numerem 33. To ten, który dziś stoi na ulicy Długiej. Został wpisany na listę taboru dokładnie 6 grudnia 1955 roku.

W porównaniu z pierwszym sprowadzonym do Bydgoszczy wagonem typu 2N, te zakupione w 1955 roku miały węższe pierwsze drzwi, a profil czołowy dachu był bardziej zaokrąglony. Jak w książce „Bydgoskie tramwaje” wspominają Stanisław Sitarek i Dariusz Walczak, duże drzwi w wagonie 2N były bardzo ciężkie i obsługiwane ręcznie. Dlatego często były otwarte w czasie jazdy, co zwłaszcza jesienią i zimą stawało się dokuczliwe. Autorzy książki wspominają też o charakterystycznym dźwięku gongów, specyficznym szumie silnika oraz piszczeniu na łukach.

Z tramwaju w odśnieżarkę

Kolejnych jedenaście wagonów 2N sprowadzono w 1956 roku. Następnie do produkcji weszła nowa generacja. W porównaniu z poprzednikiem, wagon 5N miał drzwi podwójne, co czyniło je łatwiejszymi do otwierania i zamykania. Nie był to jednak koniec dostaw wagonów typu 2N. W kolejnych latach miasto wzbogaciło się jeszcze o kilka sztuk przejętych z likwidowanych sieci w Słupsku, Inowrocławiu, Olsztynie oraz Legnicy. Łącznie po Bydgoszczy jeździło 27 tramwajów typu 2N (1 produkcji gdańskiej i 26 wyprodukowanych w fabryce w w Chorzowie).

W połowie lat 60. niektóre wagony 2N były przerabiane na jednokierunkowe, jednak numer 33 do końca eksploatacji pozostał w oryginalnej, dwukierunkowej wersji. Miał 16 miejsc siedzących oraz 66 stojących, a jego waga wynosiła 12,5 tony. Woził pasażerów do 1978 roku. 6 marca skreślono go z listy taborowej. Następnie został zaadaptowany na wóz roboczy – w związku z tym na koniec 1981 roku zmieniono jego numer na 427. Po modernizacji służył do odśnieżania.

W czerwcu 2000 roku opisywany wagon został zakwalifikowany do kasacji. Na szczęście w dokumentach znalazła się adnotacja, że może być przeznaczony na potrzeby ewentualnego muzeum komunikacji. Tym samym uniknął zniszczenia. W 2002 roku w ramach nowego systemu oznaczania nadano mu numer 163. Musiało minąć pięć lat, aż powrócił do swojego oryginalnego oznaczenia.

Zabytkowy tramwaj w Bydgoszczy ocalony od zapomnienia. Najpierw punkt informacji, dziś food truck

W 2007 roku postanowiono, że tramwaj-pomnik stanie na ulicy Długiej, przypominając, że kiedyś jeździły nią tramwaje. Do tej roli wybrano właśnie nieczynny wóz typu 2N o numerze 163. W inicjatywę zaangażowane było stowarzyszenie Bydgoska Starówka. W ramach działań miasto wyremontowało fragment ulicy Długiej od Jana Kazimierza do Podwala i przeznaczyło 200 tys. złotych na odbudowę eksponatu. Modernizacja trwała od sierpnia do grudnia 2007 roku. Pojazdowi przywrócono oryginalny numer 33.

– Niestety, w trakcie remontu, który zlecił Zarząd Miasta, tramwaj został odbudowany według wcześniej z nikim niekonsultowanego projektu, przez co przestał przypominać typ 2N, ani też nie jest podobny do 5N. Na dodatek został pomalowany na kolor kremowo-pomarańczowy, co w niczym nie przypomina barwy bydgoskich tramwajów – czytamy w książce „Bydgoskie tramwaje”. Mimo to wagon stał się obok Bydgoskiej Alei Autografów główną atrakcją ulicy Długiej.

Zabytkowy tramwaj na Długiej był przez wiele lat punktem informacji turystycznej

15 kwietnia 2008 roku przy okazji obchodów urodzin miasta wyremontowany zabytkowy tramwaj stanął na specjalnie wybudowanym, ośmiometrowym odcinku torów. W środku uruchomiono punkt informacji turystycznej. Obecnie mieści się w nim lokal gastronomiczny Bagieta Kreweta. Posiłek można zjeść w środku, w niepowtarzalnym, tramwajowym wnętrzu. Jest to jedyny w Bydgoszczy tramwaj-restauracja.

Historia tramwaju na Długiej

Tramwaj na Długiej jeździł tą ulicą od samego początku funkcjonowania tego typu komunikacji w mieście. Pierwsza bydgoska linia prowadząca z dworca na Zbożowy Rynek prowadziła przez Dworcową, Gdańską, plac Teatralny, Mostową, Stary Rynek, Jana Kazimierza i właśnie Długą. Warto podkreślić, że były to jeszcze tramwaje konne. Elektryczne uruchomiono w 1896 roku.

W drugim etapie rozwoju siatki połączeń tramwajowych w Bydgoszczy wybudowano tory prowadzące ulicą Długą do ulicy Poznańskiej. W tym wariancie wyjazd ze Starego Rynku odbywał się ulicą Batorego. Brakowało więc torów na odcinku między Batorego a Jana Kazimierza. Brakujący fragment powstał w 1912 roku, pozwalając na korektę tras i wykorzystanie swoistej pętli. Tramwaj na Długiej jeździł przez kilkadziesiąt lat, a linię na Poznańskiej szybko rozbudowano do ul. Świętej Trójcy i obecnej Focha.

W 1969 roku wycofano jednokierunkową linię nr 1 ze Starego Rynku. W związku z tym ruch tramwajów ulicą Długą został ograniczony. Tramwaje pojawiały się tam już tylko sporadycznie przy okazji remontów na innych odcinkach. Ostatni raz tramwaj pojechał ulicą Długą do Wełnianego Rynku, Poznańskiej i ówczesnej ulicy Świerczewskiego 22 września 1970 roku. Rok później szyny na Długiej i Poznańskiej pokryto asfaltem. Odcinek od Jana Kazimierza do Zbożowego Rynku pozostawał czynny i był w rezerwie. W 1974 roku, gdy powstało rondo Jagiellonów, utrzymywanie torów na krętych uliczkach Starego Miasta stało się zbędne. Jesienią 1974 roku przystąpiono do demontażu ostatnich torów z ulicy Długiej. Teraz stoi tam już tylko zabytkowy tramwaj.

Zabytkowy tramwaj na Długiej – Bydgoszcz może się nim pochwalić [WIDEO]

@metropoliabydgoska.pl Czy coś byście do tego dodali? ✨💉🔝🍤☕️ #bydgoszcz #bydgoszczcity #metropoliabydgoska #metropoliabydgoskapl #bydgoszczanie #jarmarknamoście #bydgoskijarmarkświąteczny #aptekapodlabedziem #travelistpl #bagietakreweta #foodtram #kawiarniawoda ♬ Get Lucky – Daniele Vitale