Niezabliźniona rana w sercu Bydgoszczy. Po 85 latach nadal brakuje Zachodniej Pierzei

Dodano: 17.01.2025 | 17:49

Na zdjęciu: Zachodnia Pierzeja Starego Rynku została wyburzona w 1940 roku.

Fot. NAC

Od 85 lat z płyty Starego Rynku widzimy podwórze ratusza. Wielu bydgoszczan wciąż dąży do tego, by odbudować „najważniejszą ścianę w mieście” – czyli zachodnią pierzeję z fasadą kościoła. Od 35 lat walczy o to Społeczny Komitet Rekonstrukcji Zachodniej Pierzei Starego Rynku, w którym nastąpiło nowe otwarcie. Obejmujący w nim funkcję przewodnią radny Marcin Lewandowski zapowiada nagłośnienie tej kwestii, by idea zyskała jeszcze szersze oparcie.

18 stycznia 1940 roku, na zlecenie okupujących Bydgoszcz Niemców, rozpoczęto rozbiórkę Zachodniej Pierzei Starego Rynku. W 85. rocznicę tego wydarzenia (jak i w 105. rocznice powrotu Bydgoszczy do Macierzy) Społeczny Komitet Rekonstrukcji Zachodniej Pierzei Starego Rynku im. Andrzeja Szwalbego przypomniał bydgoszczanom o tej ważnej stracie: z krajobrazu placu zniknął kościół św. Ignacego Loyoli, a także zespół kamienic – w tym pierwsza siedziba bydgoskiego muzeum. – Do dziś jest to ogromna rana dla Bydgoszczy. To okaleczenie pod względem historycznym, tożsamościowym, estetycznym. Do tej pory sobie z tym nie poradziliśmy – podkreślił Marcin Lewandowski, do niedawna radny miasta, a obecnie nowy przewodniczący komitetu.

Społeczny Komitet Rekonstrukcji Zachodniej Pierzei Starego Rynku im. Andrzeja Szwalbego powstał w okresie przemian ustrojowych. Jak wyjaśniał jeden z jego współzałożycieli Stefan Pastuszewski, starania o odbudowę budynków w zachodniej części rynku rozpoczęły się zaraz po zakończeniu II wojny światowej. – Pierwszy komisaryczny prezydent Bydgoszczy Józef Twardzicki podjął sprawę, ale nie była ona później kontynuowana. Od czasu do czasu w publicystyce bydgoskiej pojawiała się ta kwestia. W 1989 roku takie osoby, jak Jerzy Sulima-Kamiński, Andrzej Szwalbe i ja założyliśmy komitet. Nowe czasy powinny opierać się na dobrej przeszłości, a nią była Zachodnia Pierzeja – podkreślił wieloletni bydgoski radny.

CZYTAJ RÓWNIEŻ: Na Starym Mieście powstanie siłownia. Będzie też nowa restauracja

Odbudowa zabytków nie jest niczym nowym – w zniszczonej przez Niemców Warszawie odbudowano m.in. Zamek Królewski, a w Berlinie i Dreźnie także odbudowano ważne obiekty (m.in. Reichstag czy kościół Frauenkirche). Takim symbolicznym obiektem była też pierzeja. – Mimo że czasy nie są ekonomicznie sprzyjające, to postulujemy jej odbudowę etapami – dodał Pastuszewski. Dotychczasowy przewodniczący organizacji Andrzej Adamski cieszył się, że młodsze pokolenia także chcą przywrócenia tożsamości historycznej.

– Cytując Andrzeja Szwalbego: powinniśmy troszczyć się o przywracanie historycznej tożsamości Bydgoszczy – nie tylko Zachodniej Pierzei, ale też o brakujące spichrze i inne budynki. Miasto męczy się, ale odtwarza pewne elementy – fontannę Potop czy Most Staromiejski – wyliczał Adamski. Podkreślił, że piątkowa (17 stycznia) konferencja prasowa ma uświadomić mieszkańców o tym, jak istotna była pierzeja.

Marcin Lewandowski, nowy szef Społecznego Komitetu Rekonstrukcji Zachodniej Pierzei Starego Rynku im. Andrzeja Szwalbego

Lewandowski, który jako radny był wiceprzewodniczącym komisji ds. promocji, widzi w Zachodniej Pierzei także magnes dla turystów. – Możemy przyciągać nowościami czy wypełnić treścią Młyny Rothera – to jest bardzo ważne, ale nie możemy się zamykać na to, co było. Wystarczy to odtworzyć – mówił. Wspomniał też o złotej studukatówce – najcenniejszej polskiej monecie wybitej w Mennicy Bydgoskiej. Pierzeja mogłaby być miejscem do jej prezentacji – po uprzednim odkupieniu – wraz ze Skarbem Bydgoskim i innymi elementami złotej Bydgoszczy.

Idea odbudowy jest apolityczna. – Pod memoriałem przygotowanym przez dr Andrzeja Boguckiego zebraliśmy kilkaset podpisów, w tym 10 prezydentów i wiceprezydentów. To ludzie z prawej i lewej strony – uzupełnił Adamski, który podkreśla, że Bydgoszcz potrzebuje odtworzenia „najważniejszej ściany w mieście”. – Wizytówką nie może być podwórze ratusza i widoczne piony klozetowe – dodał działacz, który zawsze wchodzi do jego budynku od ulicy Jezuickiej.

Odbudować Zachodnią Pierzeję – ale w jakim kształcie?

W ostatnich latach pojawiały się różne inicjatywy mające na celu zwrócenie uwagi na potrzebę odbudowy Zachodniej Pierzei. Nauczycielka Marta Idzik wraz z młodzieżą zebrała kilka tysięcy podpisów za jej odtworzeniem i złożyła je do ratusza; Adamski wspomniał również o spotkaniach z prezydentem Rafałem Bruskim. – Na dwóch z nich powiedział, że jest za rekonstrukcją, ale bez funkcji kościelnej – przywołał społecznik. Odbudowa Zachodniej Pierzei znalazła się w ratuszowym plebiscycie potrzeb inwestycyjnych miasta, w którym zajęła jedenastą lokatę.

Ostatnie lata przyniosły też ciekawą koncepcję odbudowy łączącą dawną fasadę pierzei z nowymi funkcjami – to Ogrody Historii, której autorem jest menedżer Starego Miasta i Śródmieścia Maciej Bakalarczyk. Nawiązując do fundatora kościoła – starosty bydgoskiego Jerzego Ossolińskiego, który stworzył w rejonie Zachodniej Pierzei prawdziwe centrum kulturalne (kościół, kolegium jezuickie – dzisiejszy ratusz, szkołę retoryki, a także teatr) zaprezentował pomysł odkrycia krypt pod kościołem. – Zakryjemy je tym, czego jeszcze w Bydgoszczy nie ma – ogrodem zimowym. To będzie szklana, transparentna konstrukcja – mówił Bakalarczyk. W odbudowanych wieżach postulował stworzenie tarasu widokowego.

NAJPIĘKNIEJSZA KAWIARNIA W EUROPIE ZNAJDUJE SIĘ W BYDGOSZCZY. ZOBACZ

@metropoliabydgoska.pl Najpiękniejsza kawiarnia w Europie znajduje się w Bydgoszczy! ????????☕️???? #bydgoszcz #metropoliabydgoska #bydgoszczanie #metropoliabydgoskapl #bydgoszczcity #kawiarnia #kawiarniabydgoszcz #kawiarniawoda #najpiekniejszakawiarniaweuropie ♬ Kiss Me – Sixpence None The Richer

Lewandowski, jak i inni przedstawiciele komitetu znają wizję Bakalarczyka. – Jesteśmy umówieni na rozmowę. Chcę otworzyć pewne tematy, gdyż znamy jego koncepcję – będziemy się nawzajem przekonywać i inspirować do działań. Sama idea – zarówno nasza, jak i menedżera – jest zgodna. Diabeł tkwi w szczegółach i detalach, które musimy omówić – powiedział były radny. Stefan Pastuszewski wspomniał m.in. o odbudowie pierwotnych, barkowych hełmów na wieżach (zostały strącone podczas wichury w 1848 roku) – koncepcja Bakalarczyka zakładała odbudowę w formie sprzed 1940 roku.

Nowy szef Społecznego Komitetu Rekonstrukcji Zachodniej Pierzei Starego Rynku zapowiada aktywne działania w celu uświadamiania mieszkańców, jak i władz o roli straconej przez 85 laty części Starego Miasta. Przewidziano m.in. rozmowę z prezydentem Rafałem Bruskim, akcje ulotkowe czy uruchomienie fanpage na Facebooku.