Kleszcze i borelioza. Czy strach ma wielkie oczy?
Dodano: 07.06.2019 | 13:41
Na zdjęciu: Kleszcz atakuje ssaki, ptaki i człowieka
Fot. WWalas
Lato zachęca do spacerów po lesie. Wypoczynek na świeżym powietrzu może jednak zakończyć się problemem, gdy na swojej drodze spotkamy kleszcza. O właściwej diagnozie, objawach, sposobach na zapobieganie zakażeniu oraz usunięcie kleszczy opowiada dr n. med. Paweł Rajewski, specjalista chorób wewnętrznych, chorób zakaźnych, hepatolog oraz konsultant wojewódzki w dziedzinie chorób zakaźnych dla województwa kujawsko-pomorskiego.
Czym właściwie jest borelioza?
Borelioza (choroba z Lyme ) jest chorobą odkleszczową, spowodowaną przez krętki z rodzaju Borrelia, charakteryzującą się zajęciem skóry, stawów, a niekiedy mięśnia sercowego i układu nerwowego. Chociaż pierwsze wzmianki o powiązaniu kleszczy z przenoszeniem pewnych chorób mają ponad sto lat, to dopiero w latach 80. XX wieku Willy Burgdorfer wyizolował krętki z kleszcza, a w 1984 r. wykryto przeciwciała – anty Borrelia, co pozwoliło na diagnozowanie tej choroby.
W ostatnich latach wśród społeczeństwa stworzył się pewien mit na temat boreliozy i jej powikłań, czyniąc z niej chorobę „magiczną”, prowadzącą do inwalidztwa, a niekiedy nawet chorobę śmiertelną. Podkreślam, że chorobę tę znamy od lat, potrafimy ją diagnozować i skutecznie leczyć, jeśli jest to rzeczywiście borelioza. Zauważalnym trendem jest bowiem nadrozpoznawalność tej choroby, nawet jeśli nie wskazują na to objawy czy badania. Po prostu w wielu przypadkach lepiej mieć postawione rozpoznanie „borelioza”, nawet przez lekarza nie zajmującego się tym schorzeniem niż stwardnienie rozsiane, depresję czy inne schorzenia psychosomatyczne i leczyć się przez wiele lat w sposób niekonwencjonalny.
Kiedy ryzyko zachorowania jest największe i jakie są objawy?
Zachorowalność na boreliozę występuje sezonowo, głównie wiosną i na początku lata – od kwietnia do końca września. Rezerwuarem krętków są zwierzęta wolno żyjące, głównie małe gryzonie. Człowiek zakaża się przypadkowo, przez ukłucie przez kleszcza – przez jego ślinę lub wymiociny.
Najbardziej charakterystycznym, wczesnym objawem boreliozy występującym u około 30-50% chorych jest rumień wędrujący, którego obecność pozwala na rozpoznanie choroby bez potwierdzania badaniami immunoenzymatycznymi (przeciwciała specyficzne dla boreliozy pojawiają się bowiem w surowicy krwi po 2-4 tygodniach od ukłucia przez zakażonego kleszcza) i włączenie leczenia – antybiotyku.
W pozostałych przypadkach rozpoznanie wymaga potwierdzenia wykrycia w surowicy krwi przeciwciał Borrelia w klasie IgM lub IgG metodą ELISA – test przesiewowy i wykonanie testu potwierdzenia metodą western blot (RecomBlot) – w przypadku dodatniego testu przesiewowego. Odpowiednio wczesne rozpoznanie choroby i odpowiednio długie leczenie antybiotykiem, najczęściej doksacykliną, pozwala na poprawę kliniczną i zapobiega dalszemu rozwojowi choroby.
Rumień wędrujący to najbardziej charakterystyczny objaw boreliozy – zazwyczaj początkowo ma charakter plamki lub grudki, szybko się powiększającej, z centralnym przejaśnieniem, osiągającej zazwyczaj średnicę powyżej 5 cm (nawet do 30 cm!). Pojawia się zazwyczaj po 1-3 tyg. od ukąszenia, ale może wystąpić nawet po 3 miesiącach. Mogą pojawić się również rumienie wędrujące mnogie, w różnych miejscach ciała, co świadczy zazwyczaj o rozsiewie zakażenia.
Co ważne, jeśli rumień pojawi się wcześniej – po kilku lub kilkunastu godzinach – to zazwyczaj nie jest to rumień wędrujący, a zmiany odczynowe, alergiczne lub z podrażnienia po niewłaściwym – mechanicznym usunięciu niezakażonego kleszcza lub innego owada. Rumień wędrujący nie boli, nie swędzi, nie towarzyszy mu obrzęk czy wzmożone ucieplenie. Zanika zwykle po kilku dniach prawidłowego leczenia. Nieleczony może utrzymywać się nawet kilka miesięcy.
Objawy boreliozy mogą pojawić się bardzo późno od ukąszenia przez kleszcza, zwłaszcza jeśli był rumień wędrujący, ale był leczony niewłaściwie, za krótko lub w ogóle.
Zapalenie stawów w przebiegu boreliozy dotyczy początkowo pojedynczych, dużych stawów łokciowych, kolanowych, rzadziej skokowych. Może wystąpić w różnym czasie od zakażenia – w postaci wczesnej po około 2 tygodniach, ale czasami nawet po 2 latach w przypadku postaci późnej.
Zajęcie układu nerwowego w przebiegu boreliozy może dotyczyć zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenia mózgu, zapalenia pojedynczych nerwów – głównie nerwu twarzowego, zaburzeń pamięci.
Jak przebiega leczenie?
W leczeniu stosuje się określoną antybiotykoterapię – czas uzależniony jest od zajętego układu i rodzaju antybiotyku.Według obecnych wytycznych nie należy leczyć boreliozy kilkoma antybiotykami jednocześnie, a czas terapii nie powinien być dłuższy niż 28 dni.
Jak zapobiec zakażeniu?
Ważną rolę w profilaktyce zakażeń odgrywa odpowiedni ubiór, zakrywający szczelnie eksponowane części – długie spodnie, koszula, nakrycie głowy, buty za kostkę ciała i unikanie chodzenia po lasach, zwłaszcza w regionach endemicznych, kontrola całego ciała, wraz z włosami po powrocie z lasu oraz odpowiednio szybkie i właściwe usunięcie kleszcza ze skóry.
Jak usunąć kleszcza?
Jak najszybciej, bo po 3 dniach bytowania w skórze ryzyko zakażenia boreliozą przy zakażonym kleszczu wynosi blisko 100%,. Najlepiej pęsetą lub gotowymi zestawami do usunięcia kleszcza,. Nie należy go wykręcać, tylko wyciągnąć zdecydowanym ruchem do góry – prostopadle do skóry, chwytając kleszcza jak najbliżej skóry. Przed wyjęciem nie smarować masłem czy spirytusem, gdyż to drażni kleszcza powodując wydzielanie śliny i wymioty, przez które człowiek się zaraża. Po wyjęciu kleszcza trzeba przemyć skórę spirytusem lub octaniseptem, Miejsce po usunięciu należy obserwować przez 3-4 tygodnie.
****
Konsultant wojewódzki w dziedzinie chorób zakaźnych dla województwa kujawsko-pomorskiego
- Stadion Polonii, komunikacja miejska i port w Emilianowie. PiS z poprawkami do budżetów - 11 grudnia 2024
- Maksymilian Pawełczak i Wiktor Przyjemski nagrodzeni na FIM Awards na Majorce - 10 grudnia 2024
- Aktywnie w Bydgoszczy. Jaka oferta zajęć sportowych dla seniorów? - 27 listopada 2024
