Cmentarz żydowski w Koronowie. Unikatowe miejsce w naszym regionie [ZDJĘCIA]
Zdjęcia: IN
Ulica Kolejowa w Koronowie – na końcu drogi w pobliżu rzeki Brdy i sporych rozmiarów mostu kolejowego znajdują się pozostałości cmentarza żydowskiego. To unikatowe miejsce w naszym regionie.
Jak informuje Emanuel Okoń w opracowaniu „Koronowo – rozwój przestrzenny i przeobrażenia na przestrzeni dziejów” zamieszczonym w „Dziejach Koronowa” cmentarz żydowski w Koronowie został założony w 1817 roku.
– Wcześniej zmarłych w miasteczku Żydów chowano na kirkucie, aż w odległym Sępólnie Krajeńskim – pisze Emanuel Okoń. – Cmentarz koronowski zlokalizowany został na terenach przedmiejskich, w niezamieszkanej okolicy, a dziś znajduje się na wschodnich obrzeżach miasta, na zakończeniu obecnej ul. Kolejowej – dodaje.
Znawcy tematu podkreślają, że jest to jeden z najlepiej zachowanych cmentarzy w województwie. Z dostępnych danych wynika, że w 1812 roku Koronowo zamieszkiwane było przez 974 mieszkańców, z czego 926 to chrześcijanie, a 48 to Żydzi. Później liczba ta rosła. Dla przykładu w 1831 roku w mieście było już 952 katolików, 660 ewangelików i 170 Żydów. W 1871 roku w Koronowie było 620 Żydów oraz 1637 katolików i 1334 ewangelików.
Następnie wystąpiła jednak tendencja spadkowa w udziale Żydów w całym społeczeństwie. Według informacji z 1920 roku miasto liczyło po powrocie do Polski około 5500 mieszkańców. Polacy zdecydowanie przeważali, ponieważ stanowili 78 proc. mieszkańców (około 4300 osób), Niemców było niespełna 1200, a Żydów około 70. W 1931 roku odbył się II powszechny spis ludności. Miasto liczyło wtedy 5118 osób, Polaków było 4822, Niemców 280, a Żydów już tylko 16.
– W 1932 r. rozwiązano gminę żydowską, pozostałych trzech Żydów podporządkowano gminie bydgoskiej – informuje na stronie zabytek.pl Klaudia Orłowska z Narodowego Instytutu Dziedzictwa. – Ostatni pochówek na cmentarzu miał miejsce w 1933 roku. Podczas II wojny światowej cmentarz został częściowo zdewastowany.
Obecnie cmentarz jest ogrodzony od strony wejściowej i od strony mostu ceglanym murem z 1935 roku. Aleja dzieliła cmentarz na dwie strefy – kobiecą i męską. Zachowało się około 30 nagrobków w formie macew oraz w większej liczbie obmurowanych mogił.
Pozostałością po kulturze żydowskiej w Koronowie jest również synagoga – obecnie „Centrum Kultury Synagoga” – miejsce spotkań, koncertów, wydarzeń, wystaw. Marek Romaniuk w „Dziejach Koronowa” pisze: – Wybudowanie synagogi żydowskiej przy ulicy Szkolnej związane było ze złym stanem technicznym poprzedniej prowizorycznej świątyni, która w 1843 roku została zamknięta. W 1850 r. Przewodniczący gminy Philipp Lesser podjął starania o uzyskanie placu pod budowę. Nadzór budowlany powierzono inż. Kienitzowi z Bydgoszczy. Uroczyste otwarcie i poświecenie synagogi miało miejsce 6.IX.1858. W komitecie organizacyjnym uroczystości znaleźli się członkowie gminy m.in. L. Ascher, J. Herrmann, Ph. Herrmann, dr Pincus, Ph. Schmul i N. Rosenthal.
Kiedy zlikwidowano gminę żydowską synagoga zaczęła podupadać. Przed II wojną światową obiekt przejął koronowski „Sokół”. Po wojnie działało tutaj kino „Brda”. Obecnie to „Centrum Kultury Synagoga”.
- Rozbudowa ulicy Jastrzębiej w Żołędowie. Odbędzie się spotkanie z mieszkańcami - 20 marca 2025
- Budują żłobek samorządowy w Osielsku. Na jakim etapie są prace? - 20 marca 2025
- W Pieczyskach przywitają wiosnę. Co w programie? - 19 marca 2025
